-
1 чикмән
сущ.1) чекме́нь, армя́к, зипу́нтула чикмән — суко́нный чекме́нь
якалы чикмән — чекме́нь с воротнико́м
2) уст. шине́льсоры солдат чикмәне — се́рая солда́тская шине́ль
-
2 чикмәнле
прил.1) оде́тый в чекме́нь (мужчина, ямщик)2) перен.; разг. не очи́щенный от кожуры́, в кожуре́чикмәнле бәрәңге — карто́фель в кожуре́, карто́шка в мунди́ре
-
3 чикмәнлек
1. прил.предназна́ченный (доста́точный, го́дный) для чекменя́2. сущ.материа́л (ткань) на чекме́ньэлек чикмәнлекне үзебез сугадыр идек — в старину́ материа́л для чекменя́ са́ми тка́ли
-
4 чикмән
чекмень, армяк, зипун -
5 чикмәнлек
-
6 чикмән
Kittel m.; Bauernrock m.; kurzer Mantel m. -
7 чикмән
-
8 чикмәнлек
1. сущ. материал для чекменя 2. прил. предназначенный для чекменя -
9 ак чикмән
бе́лый армя́к; см. Тж. ак җәймә -
10 исең киткән иске чикмән итәгенә
-
11 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
12 әрмәк
сущ.1) армя́к, армячо́к, зипу́нсм. тж. чикмәнөстендә начар гына әрмәк — на плеча́х его́ худо́й армячи́шко
2) в знач. прил.; разг. гру́бый и пло́тныйәрмәк тукыма — гру́бая пло́тная ткань
-
13 ис
I сущ.1) за́пах, духборыны ис сизми — он (букв. его́ нос) не чу́вствует за́паха
шомырт чәчәкләре исе — за́пах черёмухи
2) уга́р, чад || уга́рныймунчада ис бар — в ба́не чу́вствуется уга́р
башка ис тиде — я угоре́л
3) перен. при́вкусбалык шулпасыннан төтен исе килә — от ухи́ па́хнет ды́мом
•- ис газыII сущ.1) па́мятьаның сүзләре истә калды — его́ слова́ оста́лись в па́мяти
2) созна́ние, чу́вствоисен җуйды — потеря́л созна́ние
3) здоро́вый ум, ра́зум, рассу́докисемдә барында — пока́ по́мню; пока́ держу́ в па́мяти
исендә башка нәрсә — его́ ум за́нят други́м
исеңдә барда, итәгеңне яп — (посл.) пока́ не по́здно, сде́лай свои́ дела́
4)а) в ф. исемдә я хорошо́ по́мню;б) в ф. исеңдәме? а ты по́мнишь? а по́мнишь, когда́5) в ф. исемдә название игры для проверки и укрепления памяти••- ис аву- ис алу
- ис җыю
- ис керү
- ис китәрү
- ис китмәгәндә
- ис китмәстән
- ис китү
- исе дә калмау
- исе дә китми
- исең киткән икән
- исең киткән иске чикмән итәгенә
- исе дә юк
- исеңдә юк
- истә дә юк
- искә алмыйча үтү
- искә алу
- искә алынган
- искә кереп чыкмады
- искә килү
- искә китерү
- искә төшерү
- искә төшү
- истә кала торган
- истә тоту
- истән чыгу
- истән чыгару
- истән яздыру
- истән язу
- истән таю
- истән язып
- истән язар дәрәҗәдә -
14 исең киткән икән
= исең киткән иске чикмән итәгенә поду́маешь, нашёл чему́ удивля́ться -
15 кылка
1. сущ.щети́на; коро́ткая и жёсткая ость2. прил.1) ше́рстью нару́жу (о шубе, об унтах и т. п.)кылка тун — шуба ше́рстью нару́жу
2) ворси́стый, шерсти́стый, ости́стый ( о тканях)кылка чикмән — чекме́нь из ворси́стой тка́ни
3)а) щети́нистый ( о растительности на коже человека);б) исхуда́вший и обро́сший ( о человеке) -
16 өретү
перех.покрыва́ть/покры́ть; прикрыва́ть/прикры́ть; укрыва́ть/укры́ть; оку́тывать/оку́татькырны кар чикмәне өреткән — по́ле покры́то сне́жным покро́вом
-
17 тула
1. сущ.1) дома́шнее сукно́туладан чикмән тегү — шить чекме́нь из дома́шнего сукна́
2) обмо́тка для ног2. прил.суко́нный, из дома́шнего сукна́- тула бастырутула эшләпә — суко́нная шля́па
- тула басучылык
- тула оек
- тула өмәсе
- тула тегермәне
См. также в других словарях:
чикмән — 1. Элекке вакытта гадәттә крестьяннар кия торган, калын һәм тупас сукнодан тегелгән өс киеме 2. иск. Шинель. ЧИКМӘНЛЕ БӘРӘҢГЕ (БАВЫРСАК) (ирон.) – Кабыгы белән пешерелгән бәрәңге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чекмень — Заимств. в XIX в. из татар. яз., где чикмән «суконный кафтан» … Этимологический словарь русского языка
әрмәк — Йоннан сугылган юка тышлы кием; чикмән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыештыру — 1. Таралып яткан әйберләрне җыйнау, бергә җыю, бер җиргә өю, кую. Җыеп алу, җыйнау, җыеп алып урнаштыру (иген, яшелчә уңышы тур.). Бер урынга җыйнау, бөрештереп яки бөкләп җыю, йомарлау чикмән итәген аркасына җыештырып... 2. Тәртипкә китерү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өстерәү — 1. Нәр. б. өслегеннән аермыйча, берәр әйбергә тагып яки кул белән тартып бару, сөйрәү. Көч куеп үзе артыннан кая да булса тарту, тартып алып бару 2. Кая да булса илтү, күтәреп алып бару җил болытларны авыл ягына өстери. Кем. б. берәр урынга… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
